“Typisch weer een film voor jou”, reageerde mijn man toen ik voorstelde om Supernova te bekijken. Ja, ik heb het wel voor realistische films die ergens over gaan.😍 Actiefilms, thrillers en sciencefictionmovies kunnen me niet bekoren. Tegen geweld kan ik helemaal niet. Dan slaap ik een paar nachten slecht of niet. Mijn man – die een opleiding tot acteur genoot en veel films kan smaken – heeft het dus niet getroffen met een echtgenote die hij maar naar bitter weinig films kan meetronen … (hetzelfde geldt trouwens voor series op televisie of streamingkanalen). Gelukkig (voor hem😄) staan er genoeg vrienden paraat om samen mee naar de bioscoop te gaan.

Enfin. Ik dwaal af. 😁 Supernova, dus. De kinderen spendeerden de twee laatste dagen van de vakantie bij hun oma en opa en wij hadden dus een avond die helemaal openlag (dat gebeurt gelukkig wel meer, maar dan moet er altijd een babysit geregeld worden …🙄). We gingen iets drinken en eten en reserveerden tickets voor Supernova. Hoera!

​Supernova is de nieuwste film van Colin Firth (de man in Bridget Jones Diary waar twintig jaar geleden mijn hart sneller van ging kloppen 🤩) en Stanley Tucci (eerlijk gezegd nog nooit van gehoord, gezien ik geen filmkenner ben hoef ik dat niet met het schaamrood op de wangen te bekennen😆). Hij gaat over Sam (gespeeld door Firth) en schrijver Tusker (een glansrol van Tucci) die aan beginnende dementie lijdt. Het homokoppel besluit om de mobilhome van stal te halen en een reis door hun land te maken. Doel is een pianorecital die Sam zal spelen, maar onderweg stoppen ze bij plaatsen waar ze bijzondere herinneringen hebben (onder meer een prachtig meertje omgeven door bergen) en bezoeken ze familie en vrienden.

In de film wordt duidelijk wat het effect is van de ziekte op hen als koppel. Zo houdt Sam de mobilhome de hele tijd in de gaten wanneer hij boodschappen gaat doen, om na te gaan of Tusker het niet op een lopen zet. Als koppel zijn Sam en Tusker levensecht neergezet. Zo kissebissen ze over het nut van een gps en het verschrikkelijke stemgeluid van de dame van de gps.

Zonder te veel van de film weg te geven, is het goed dat hij thema’s als dementie, vroegtijdige levensbeëindiging en keuzevrijheid aangaat. Naar mijn gevoel drijven de filmmakers het verhaal op het einde op de spits en gaat het ook wat te kort door de bocht, maar dat laat niet na dat ik deze film zeker en vast het bekijken waard vind. Al is het maar om met je filmpartner achteraf een goed gesprek te hebben over wat dit verhaal  met je doet en de keuzes die jij zou maken mocht je ongeneeslijk ziek worden. Tot slot een tip ... wacht  niet meer te lang om de film te gaan bekijken, want hij is al sinds half augustus uit en zal dus geen maanden meer in de bioscoop te zien zijn.

Veel kijkplezier gewenst en laat hieronder zeker even horen wat je van de film vond

​Eveline

ps: voor wie nieuwsgierig is geworden: hieronder de trailer! 
ps 2: nog een bijzondere film over dementie is 'The Father' met Anthony Hopkins. Je kruipt letterlijk in zijn hoofd waardoor je als kijker helemaal verloren raakt ... Geniaal. Confronterend. Hard. Soms grappig. Een must see! En ook best haasten, want de film zal binnenkort niet meer in de zalen te zien zijn, gezien hij al sinds begin van de zomer speelt.

​‘Opgelucht’, ‘plezant’, ‘intensief’ en ‘uitdagend/onwennig’. Die woorden gaven de vier deelnemers van mijn schrijfgroep ‘autobiografisch schrijven’ terug na de eerste samenkomst van een halve dag.

De haiku die ik schreef over deze samenkomst was:

Echt van start gegaan
wat gaat dit alles geven
fijn begeleiden.

​Kortom: een tevreden schrijfcoach!

​
Herinneringen opschrijven
Ook de vier deelnemers (allemaal vrouwen 😊) moesten een haiku uit hun pen schudden. Maar dan één die gelinkt was aan een herinnering rond ‘spelen 3-10 jaar’ waarover ze hadden geschreven: één keer schreven ze in de hij/zij-vorm in de tegenwoordige tijd en één keer in de hij/zij-vorm in de verleden tijd. En nadien kijken, voelen, ervaren of die perspectiefwissel iets deed. Want dat is wat autobiografisch schrijven wil bereiken: beweging in je verhaal brengen!


Opleiding autobiografisch schrijven
Deze schrijfgroep startte ik op naar aanleiding van de opleiding ‘autobiografisch schrijven’ die ik momenteel volg aan het Instituut voor Biografiek in Nederland. Waarom daar? Wel, omdat er in België (nog) geen enkel instituut, vormingscentrum of school een opleiding heeft waar de biografie van mensen zo centraal staat. Die Nederlanders, toch! Wat zijn ze toch op veel dingen ‘voor’ op ons, Belgen! En in dit vakgebied (de biografiek!) nog niet zo’n klein beetje, want het Instituut blaast dit jaar 25 kaarsjes uit.

 “Amai, je moet nogal sterk zijn!”

Die reactie krijg ik vaak als ik vertel dat ik met Wat ik nog zeggen wou graag mensen interview die niet lang meer te leven hebben.

Ik begrijp die reactie ergens wel. Ik denk zelfs dat ik vroeger net hetzelfde zou hebben gereageerd …

De vraag bleef echter in mijn hoofd malen: ben ik sterk?

Ergens kan ik wel veel ‘aan’. Al is het misschien een beetje vreemd om dat over jezelf te zeggen ... Zo belde een kennis van mij me enkele jaren geleden op toen ze vernam dat haar zus was verongelukt. Ze zei daar nadien over: ‘Het is ongelofelijk welke mensen dan door je hoofd schieten. Dat zijn andere dan ik op voorhand had gedacht …’ Maar dat bleek ik dus, terwijl we elkaar wel kenden, maar ook nog niet echt beste vriendinnen waren en ik ook haar zus niet kende. Daarnaast vertrouwden de mensen die ik interviewde voor Kerk & Leven veel toe aan de piepjonge journalist die ik was. Verder hoor ik regelmatig van vriendinnen dat ze zich veilig weten bij mij, waardoor ze durven te vertellen wat er op hun hart ligt. Van zo’n schone complimenten krijg ik het altijd erg warm.

​Ben ik altijd sterk?
Poeh! Zeker niet! Een opmerking van iemand kan langer door mijn hoofd blijven spoken dan nodig. Ik huil gemakkelijk als anderen wenen. Ik loop weg van geweld in films. En een halve dag kajakken en mijn armspieren zijn zo verzuurd dat ik twee pijnstillers moet slikken om de slaap te kunnen vatten.

Moet je echter ‘sterk’ zijn om eindelevensgesprekken te doen?
Ik zou de vraag graag anders formuleren.

Hou ik van gesprekken met diepgang?
Ja!

Hou ik van gesprekken die over de essentie van het leven gaan?
Ja!

Hou ik van authenticiteit?
Ja!

Driewerf hoera, want dan passen die eindelevensgesprekken helemaal bij mij.

Mensen reageren ook zo, omdat ze ervan uitgaan dat het einde van het leven met negatieve emoties gepaard gaat. Dat is  natuurlijk ook zo: frustratie, kwaadheid, diep verdriet, … Die emoties zijn er, mogen er zijn en laat ik ook zijn.

Maar ook het andere spectrum is aanwezig: liefde, aandacht, vertrouwen, blijdschap, trots.

Daarenboven peilen de vragen die ik stel zowel naar moeilijkere momenten als naar schone momenten. Wijze momenten, zoals ze hier in Gent zo mooi zeggen. En die gaan natuurlijk gepaard met positieve gevoelens.

Heb ik dan geen enkele schrik dat die gesprekken aan mijn ribben gaan blijven plakken?
Mja, ik moet toegeven dat die vraag me bezighoudt. Ik gooide het recent op tafel tijdens een koffiedialoog – ja, zo heette het écht :-) – met een zestal vrouwen die met palliatieve zorgen en/of rouw bezig zijn: hoe maak je dat je niet overspoeld wordt door alle emoties waar je cliënten/patiënten doorgaan? Stuk voor stuk vonden ze het een interessante vraag. Zó interessant zelfs dat ze er graag de volgende koffiedialoog aan willen wijden.

​Tussen de regels hoorde ik al wel dat ze niets liever doen dan het werk dat ze doen. Ondanks dus de vele rauwe emoties die de revue passeren. Een enkeling formuleerde het grappend(!) als een afwijking om met mensen met verlies te werken. Wat me trouwens enorm is bevallen, was dat er tijdens die koffiedialogen veel is gelachen. Ook al vertelde iedereen er waarom hij het werk doet dat hij doet. Wat natuurlijk een serieuze zaak is. 😉

Misschien zat de vraag die ik had opgeworpen er ook wel voor iets tussen. Namelijk of ze in staat waren om samen te lachen met hun cliënten. Dat deden ze allemaal, ook al was het soms pikzwarte humor van hen of de cliënt. Dat stelde me gerust. Want humor en speelsheid zijn een deel van wie ik ben. En dat wil ik ook – op gepaste momenten – inbrengen in de interviews. Omdat het de spanning wegneemt. Omdat het even helemaal iets anders is. Omdat het ontspant. Omdat het een glimlach op gezichten tovert. Zelfs hier bij mij al, bij het schrijven erover hier. 😊

En weet je wat?

Als het me allemaal te veel zou worden, dan heb ik zonet een heleboel fantastische mensen leren kennen die zeker bereid zijn om naar me te luisteren en advies te geven. Of ik zoek een andere oplossingen. Want problemen zijn er om op te lossen, toch?

Maar heb ik zin in die eindelevensgesprekken?
Buitengewoon veel! Je kunt het niet geloven! Ik sta werkelijk te popelen!

Ik voel de kracht van die eindelevensgesprekken zo sterk. Ik kreeg het nog eens bevestigd in het boek Afscheid dat verbindt: praten over het levenseinde van Hilde Inghels: “… praten over het afscheid maakt een fundamenteel verschil voor de betrokkene en naaste (…). In een gesprek op het einde van iemands leven ontmoet je de essentie van het leven. Daarom zijn verhalen en getuigenissen over die momenten zo betekenisvol.”

Kijk zie.

Aan die fantastische woorden heb ik werkelijk niets meer toe te voegen!

ps: Graag rechtstreeks deze blog in je mailbox? Dat kan als je je inschrijft op de inspiratiemail. Die mail is interessant als één van de onderstaande bolletjes op jou van toepassing is:

• je bent of kent iemand die niet meer lang te leven heeft
• je vindt het belangrijk iets tastbaars na te laten aan één of meerdere mensen rondom jou
• je hebt iets met schrijven
• je wil zo bewust mogelijk afscheid van iemand en/of van het leven nemen
• je houdt ervan geïnspireerd te worden rond alles wat het einde van het leven te maken heeft
• je hoort graag uit eerste bron hoe anderen eindelevens-gesprekken ervaren en of ze wel content zijn met hun boek
• je staat te popelen om als eerste te weten te komen wanneer er interessante (schrijf)workshops zijn (bv. afscheidsbrief schrijven, samen het 'Voor altijd verbonden-boek' invullen, originele wenskaartjes neerpennen, je biografie opstellen, ...*)

Inschrijven kan door rechtstreeks naar de pagina 'contact' te gaan of door op deze link te klikken.

* Laat gerust weten aan welke (schrijf)hulp - hoe groot of hoe klein ook - je nodig hebt. 

Ik kijk vanuit de living – waar ik werk – naar buiten. De zon schijnt. Het is een mooie, maar koude dag. Het gras in onze tuin begint weer te groeien. Het is zowaar tijd om het af te rijden. Zo lang staat het. Bloemetjes die ik jaren geleden plantte, maar waarvan ik de naam niet meer weet, komen elk jaar piepen. Licht- en donkerroos en paars. Ook paaslelies. Ik zie de botjes aan de bomen en struiken komen. Alleen de middelste van drie bomen in onze tuin heeft het wat moeilijk om in gang te komen. Ik voel een grote dankbaarheid voor al wat groeit en bloeit.

Ik voel het kriebelen in mijn maag terwijl ik het gesprek aan het voorbereiden ben, maar voel tegelijkertijd ook een heel grote rust. Ik deed dit soort gesprekken al eerder bij Kerk & Leven, waar ik een palliatieve vrouw interviewde over haar nakende afscheid en een man met pancreaskanker die enkele maanden later overleed. Ook in de vijf levensverhalen die ik schreef, kwamen vragen over afscheid nemen, de dood en betekenis van het leven al aan bod. Nieuw is het dus niet. Het voelt echt vertrouwd. Een beetje als thuiskomen zelfs. Hoe ‘vreemd’ de dood ergens ook wel voor me is, want ik kwam er nog niet van heel nabij mee in aanraking. Drie van mijn vier grootouders zijn overleden, maar daar houdt het (gelukkig!) op.
 
Ook met kanker heb ik geen ervaring, maar daardoor is mijn blik niet vertroebeld. Anders zou mijn hoofd misschien de hele tijd aanknopingspunten zoeken. “Waarom heeft ze niet dat uitgeprobeerd?” “Kent ze die therapie?” “Heeft ze dat boek gelezen?” Niet dat ons gesprek de hele tijd over de ziekte zal gaan. Allerminst. Het gesprek gaat over het leven. Over A.’s leven. Maar bij het leven, hoort ook de dood. En als je daar dichtbij staat, is het belangrijk om dat onderwerp niet weg te duwen.
 
Het is tijd om te vertrekken. Ik stap in de auto. Op de radio gaat het over christelijke hiphop en de toenemende aandacht voor “wat we niet kunnen zien” in de samenleving. Ik glimlach. Wat een mooie opwarmer voor het gesprek met Annabel straks. Ik bel aan. Haar man doet open. “Annabel was nog wat aan het rusten, maar komt zo naar beneden”, zegt hij. Hij stelt zich voor als J. en laat me binnen in de living. “Dag F.”, zeg ik, wanneer een vrouw de living binnenkomt. “Het is A.”, lacht ze. “Ooh, verdorie. Die fout zal ik waarschijnlijk wel nog meer maken”, zeg ik verontschuldigend.
 
A. en F. zijn tweelingzussen. F. wou er ook graag bijzijn deze namiddag. Ding dong. De bel. Het is F.. “Dag A.”, zeg ik. “Het is F.”, zegt ze lachend. “Oooh. Zeg ik. Miljaar! “Zet je F., we willen graag beginnen”, maant A. haar zus aan. “Zullen we anders eerst dat spuitje zetten?”, stelt F. haar zus voor. “Dan zijn we daar vanaf.” A. stemt toe. Het is een bloedverdunner, omdat ze een longembolie heeft. A. installeert zich in de zetel naast haar en ik aan de andere kant. “Zo, zullen we meteen maar met de deur in huis vallen?” Ze knikt. Ze heeft twee dekentjes over haar heen getrokken. Een kort dekentje met een kap van een dino van haar zoon en een roos met hartjes. “Aan welke herinnering denkt u graag terug?” A. twijfelt niet lang. Ze vertelt over hoe ze haar man ontmoette, nu bijna tien jaar geleden. Ook over het indrukwekkendste dat ze ooit meemaakte, hoeft ze niet lang na te denken. “De geboorte van mijn zoon, L.”, zegt ze. Het gesprek is vertrokken. A. antwoordt vlot. Ze is open, oprecht. Ze huilt niet één keer. Niet dat dat niet mag. He-le-maal niet. Tranen zijn de wasmachine van de ziel. Haar boodschap klinkt enkele keren luid en duidelijk: “Open je hart. Volg je gevoel. Wees positief.” Dat zijn woorden die ze aan haar zoon wil meegeven. Maar ook aan haar man en haar zus en haar ouders en schoonouders. En haar vrienden.

En ik? Ik voel me als een vis in het water. Alsof ik zulke gesprekken al honderden keren heb gedaan. Ik geef aan wanneer me iets  onduidelijk is, vraag door als ik voel dat het nodig is. Laat stiltes zichzelf zijn. Maak oogcontact. Knik. Hum. Ik ga geen vraag uit de weg. Ook niet de vraag hoe ze hoopt het leven los te laten. Of hoe ze herinnerd wil worden. Ze begint haar antwoord vaak met “Als ik met zekerheid weet dat ik niet meer lang te leven heb …” A. hoopt nog altijd om te genezen. Een nee, dat is niet tegen beter weten in. Ze gelooft en hoopt dat werkelijk. Ze las er een boek over. Over hoe je door positief te denken het tij weer kan keren. Ik hoop het met haar mee.
 
Af en toe glimlacht haar zus naar mij. Ik zie haar een traantje wegvegen. Ik zie dat ze denkt dat het goed is. Dat dit gesprek plaatsvindt. En ik kijk naar haar vriend wanneer A. liefdevol over hem vertelt. Over hoe sterk hun band is geworden sinds ze in mei vorig jaar herviel. We mikten op een uur, maar het werden er bijna twee. Twee uur die zo om waren. Ik had me verwacht aan veel zwaarte, maar we hebben af en toe echt gelachen. Als ze bijvoorbeeld vertelde dat haar zoon kwaad was op haar en dat hij op een blad had geschreven – hij is zes en kan net schrijven – “ik ben boos”. En hoe prachtig A. dat vond, dat hij zijn gevoelens kon uiten. Of over hoe hij vaak hartjes tekent, een teken voor haar dat hij bezig is met zijn gevoel. Of aan haar zei: “Mama, ik kan jouw gedachten lezen. Jij wil genezen.”
 
A. is zo’n wijze vrouw. Als ze geneest, wil ze niet gemakzuchtig zijn, maar met haar zus een bedrijfje oprichten om mensen weer gezond te maken. “En J. zal onze boekhouder zijn.” Gelach. Ik heb geen idee van het beroep van haar vriend, maar een boekhouder zag hij er niet meteen uit. 😊Wanneer ik de deur uitga, zegt haar zus: “Het was een mooi gesprek.” “Ik heb het gevoel dat mijn leven helemaal niet speciaal was”, reageert zus A.. Het wordt fel tegengesproken door haar zus, Jan én mij. Want als ik iets gezien en gehoord heb, dan is het wel dat deze vrouw heel wat transformaties heeft doorgaan. Zeker het laatste jaar. Ze staat sterk in haar schoenen en heeft veel liefde in haar hart.
 
Ik sluit de deur zacht achter me en loop naar mijn auto. De hagelbollen zijn al vloeibaar geworden en de zon komt weer piepen. Zo snel kan het gaan. Ik rij naar huis. Geen inspirerende woorden meer op de radio. Maar des te meer in mijn hoofd.